Icones Plantarum Rariorum: het bijzondere bloemenboek van George Voorhelm Schneevoogt
Wat hebben de Baron van Wassenaar, Oldenbarnevelt, Bellissimo, Minerva, Heroïne, berg Etna, Anna Maria Schurman, Trouw Moet Blyken en de Wakende Leeuw met elkaar gemeen? Niet veel, zou je op het eerste gezicht zeggen. Maar als we de catalogus uit 1792 van de Dutch flower-roots and plants ter hand nemen, staan deze namen allemaal genoemd onder het kopje van de te koop aangeboden hyacinten uit de Haarlemse kwekerij ‘Bloem-Thuyn’ van de heer George Voorhelm Schneevoogt.
Beroemd bloemistengeslacht
Wie was deze George? Hij werd geboren in 1775 en leerde van jongs af aan hoe bloemen en planten gekweekt werden. Zijn voorvaderen werden al sinds het begin van de 17de eeuw gerekend tot de beste bloemisten van Europa. Deze term hield niet alleen in dat ze bloemen verkochten, maar vooral dat ze kwaliteitsbloemen kweekten. Zijn overgrootvader Simon Voorhelm richtte in het begin van de 18de eeuw een eigen kwekerij op, dat was de eerder genoemde Bloem-Thuyn, aan de Kleine Houtweg. Zijn zoon Joris zette de kwekerij voort met zakenpartner Van Zompel en weer later met zijn schoonzoon Gottfried Schneevoogt. Vanaf die tijd, rond 1768, heette de zaak ‘Voorhelm & Schneevoogt’. Ook Gottfried kreeg een zoon, George geheten, met wie hij de zaak kon voortzetten. George hield naast de naam van zijn vader, ook de geslachtsnaam van zijn moeder aan. Waarschijnlijk om commerciële redenen, gezien het feit dat de familie Voorhelm in Europa al bekend stond als betrouwbare leveranciers van bloembollen van hoge kwaliteit.
Een bijzonder boek
In 1793 publiceerde George samen met Stephanus Johannes van Geuns, hoogleraar in de geneeskunde, botanie en fysiologie, een platenboek genaamd: Icones Plantarum Rariorum, en uitgegeven door Christiaan Plaat in Haarlem. Een toepasselijke naam voor een drukker van platenboeken en geen onlogische keuze als uitgever van dit boek, aangezien Christiaan ook werkte voor de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen in Haarlem, het oudste geleerde genootschap van Nederland, dat was opgericht in 1752. Het boek bevatte maar liefst 48 handgekleurde prenten van bloemen op groot formaat door Hendrik Schwegman, in sommige gevallen naar tekeningen van zijn leermeester Pieter van Loo.
De tekst was in vier verschillende talen gedrukt: Latijn, Nederlands, Frans en Duits. Het boek verscheen in zestien afleveringen van drie platen per aflevering. Voorin het boek werd een lijst van intekenaren mee ingebonden, waardoor we de oplage enigszins kunnen reconstrueren. Er staan op die lijst 144 intekenaren, die gezamenlijk 218 exemplaren hebben besteld. Tot de intekenaren behoorden ook de Prins en Prinses van Oranje Nassau: stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen. Dit bloemenboek bleek een succesvolle uitgave, evenals de kwekerij die George verder had uitgebouwd tot een internationaal bloembollenimperium.
De enkele en dubbele hyacint
Van al deze bloemen in het boek was binnen de kwekerij de hyacint het allerbelangrijkst. De betovergrootvader van George, Pieter Voorhelm, was de eerste kweker in Europa die de dubbele hyacint op de markt bracht: een hyacint met een dubbele bloem op een enkele steel.
De hyacinten – en met name de dubbele hyacinten – zijn altijd een specialiteit gebleven van de kwekerij Bloem-Thuyn, tot de zaak in 1837 werd opgeheven en het terrein van de kwekerij in bezit kwam van de buurman E.H. Krelage (1786-1855). De oudste zoon van George, Carl Gottfried, begon in 1830 wel een eigen kwekerij aan de Kleine Houtweg om zo de kennis en kunde van zijn voorouders nog voort te zetten. Helaas bleven hij en zijn vrouw kinderloos, waardoor aan het bewind van de familie Voorhelm na meer dan honderd jaar een einde kwam.
Maar gelukkig kunnen we nu nog steeds genieten van de bolgewassen die ze hebben gekweekt, dankzij de prachtige prenten in het bloemenboek van George.
Tekst: Hannah Goedbloed
Fotografie: Noord-Hollands Archief en Teylers Museum