Coulissen, HRLM 88

‘Wat er speelt achter de coulissen’, ken je die uitdrukking? Vast. Maar heb je je wel eens afgevraagd wat dat nou precies zijn, ‘coulissen’,
en waar je die kan vinden?

De uitdrukking gaat over dingen die je niet ziet, die op de achtergrond plaatsvinden. In het theater is dat letterlijk zo. Wat op het podium gebeurt, kan het publiek zien. Maar wat zich achter de coulissen afspeelt, is aan het zicht onttrokken.

Het woord ‘coulisse’ komt van het Franse ‘couler’ en betekent vloeien of glijden. Een coulisse is een ‘schuifvenster’, ofwel een verplaatsbaar stuk van het toneeldecor. De wereld achter de coulissen ontstaat pas als er coulissen zijn. Dat klinkt logisch, maar doordat coulissen kunnen schuiven, is die wereld er soms wel en soms niet. In 2017 heb ik de Nederlandse versie van het toneelstuk Noises Off geproduceerd met Tjitske Reidinga in de hoofdrol. Een hilarische komedie waarvan de eerste helft zich afspeelt achter de coulissen van een toneelstuk.
Het publiek kan zien wat daar allemaal misgaat. Ruziënde acteurs, een vrijage, kwijtgeraakte rekwisieten, spelers die niet opkomen omdat ze verdwenen zijn; de chaos is compleet. In de tweede helft draait het decor om en ziet het publiek het echte toneelstuk terwijl het inmiddels weet wat er allemaal misgaat achter de coulissen. Weten wat er misgaat achter de coulissen geeft zo een totaal andere dimensie.
Normaal zie je dat immers niet. Nu zag je een actrice huilend opkomen terwijl dat niet in haar rol past, maar het publiek weet inmiddels wel waarom.

Een coulisse is nodig om ruimte te krijgen voor zaken die het publiek niet mag zien. Het kan een gordijn zijn of een decorstuk. En coulissen zijn aan twee kanten van het toneel, vandaar het meervoud. Natuurlijk is de chaos achter de coulissen die ik net beschreef niet de normale realiteit in het theater. Die is gelukkig een stuk minder heftig, maar zeker wel interessant. Ik kan ontzettend genieten van de concentratie en het professionalisme van technici, acteurs en mensen die met kleding, grime en rekwisieten in de weer zijn.

Zeker bij grote theaterproducties gebeurt er heel veel achter de coulissen. Zo speelde begin oktober Midzomernachtdroom, waar 35 mensen op het toneel staan en maar liefst 12 mensen ‘backstage’. Het was een ongekend gekrioel met acteurs die zich verkleden, rekkende en strekkende dansers én op- en aflopende musici. Dat vraagt om een strakke en zeer gedisciplineerde organisatie. Zo zijn er tafels met vakjes waarin rekwistieten of pruiken op volgorde liggen. Kostuums hangen op volgorde van rol en scène in garderoberekken en er zijn kleedsters voor snelle verkledingen. Dit gaat allemaal in volledige stilte en opperste concentratie, want het publiek mag natuurlijk niets merken.

Voor een theaterdier zoals ik is dit echt een feest om van dichtbij mee te maken. Daarom ben ik vaak net wat opgetogener als er een grote productie bij ons komt spelen. Zo zie ik extra uit naar Mozart’s Zauberflöte van Theu Boermans begin november,
de opera De Apocalyps van Bach in januari of The Fairy Queen in april 2024. Als bezoeker zie je ‘slechts’ het spektakel op het podium. Maar achter de coulissen geniet ik stilletjes met je mee…

Foto: Bibi Veth.