Het is niet de vrolijkste opmerking in deze periode vol vlaggende vrijheidsvieringen, maar het moet volgens ons toch even gezegd, dat gedurende de volledige geschiedenis van de mensheid er geen Vrijheid heeft bestaan.
Voor alle duidelijk- en eenvoudigheid: we hebben het dan over het hardop oneens kunnen zijn met Hogere Machten (geestelijk of wereldlijk), zonder dat die je daarop en daarom vervolgen, gevangenzetten, opsluiten in gestichten, verminken of doden. Over de enige wezenlijke Vrijheid dus, en niet over alle amendementen die in de loop der eeuwen zijn verzonnen, van brood en spelen tot kermis, carnaval en consumentisme, en alle dáár weer bijbehorende punten van orde. Die vallen allemaal onder verkeersregels, tafelmanieren en de reclamecodecommissie.
Hoe het vóór de uitvinding van het boeren, bezitten en boekhouden allemaal ging, toen we nog jaagden en verzamelden, onttrekt zich aan onze waarneming, maar ga er gerust vanuit, dat er toen wel vrijheid was – zij het de vrijheid van de savanne, zoals die nog altijd min of meer marginaal wordt genoten door termieten, neushoorns, leeuwen en gazellen. Dus doen en laten wat je moet doen en laten, maar wel met altijd het risico van gras- en bosbranden, en op iedere hoek je eigen slager. Met de uitvinding van het hek kwam daar een einde aan, en werden branden en slachten geregeld – de Nieuwe Orde, net wat u zegt…
Nieuwe Orde, net wat u zegt…Vanaf dat moment was het gedaan met de vrijheid. Zo bevatten reeds de oudste ons bekende geschriften richtlijnen over hoe met slaven, vrouwen, kinderen en andere eigendommen om te gaan, en wie er allemaal wat moest ondergaan als straf voor het niet naleven der geboden. En al die geboden moesten er steevast voor zorgen, dat de door diezelfde Hogere Machten gewenste inrichting van al die maatschappijen niet in gevaar werd gebracht. De vrijheid, waar nu eenmaal de meeste mensen van nature toe geneigd zijn, werd daarom geofferd op het altaar van het Groter Goed (God of de Keizer wil het, een Duizendjarig Rijk, het Communistisch Paradijs, Ons Soort Volk) en vervangen door vrijheden, verleend aan de beste en trouwste meelopers – de amendementen als emolumenten, zeg maar. Dat is altijd de manier waarop de macht geconsolideerd werd en wordt.
En de mate waarin er fatsoenlijker (“U mag ons volgende keer wegstemmen, als u dat per se wilt”) of minder fatsoenlijk (“Dan eten ze toch gewoon cake”) werd omgegaan met die chronische Roep om Vrijheid, heeft door de eeuwen altijd bepaald hoe lang de grootverdieners konden blijven grootverdienen. In onze streken heeft zich dat ontwikkeld tot een systeem, waarin machthebbers zich geen zorgen hoeven te maken over herverkiezing, aangezien ze hoe dan ook in het kasteel zullen blijven wonen waar de gevulde leeuwerikentongetjes zullen blijven rondgaan. In andere, minder fortuinlijke gebieden (de rest van de wereld, ongeveer) moeten machthebbers dat wél, en proberen daarom grondwetten aan te passen, waardoor de zittende president, partijsecretaris, kalief of Opperste Hoeder alsnog voor eeuwig in functie kan blijven. Niet alleen omdat macht nu eenmaal lekker smaakt en allerlei evolutionaire pluspunten met zich meebrengt, maar ook om te voorkomen dat andere alfa-leiders de rots overnemen en achter jou en je vrouwen, kinderen en slaven aan gaan. Alles uiteraard weer, als altijd, voorgesteld als nuttig voor het groter goed – om zoveel mogelijk onderdanen méé te krijgen, in de hoop op een deel van de buit, een deel van het nationale prestige of nog meer invloed voor het Ware Geloof.
Vrijheid, opgeknipt in duizend hapklare brokken, en waar nodig het volk toegeworpen, werd zo een rare meneer. Toegejuicht als hij in steeds weer andere kleren door de straten paradeert, door enthousiaste toeschouwers. Het is niet anders – La Condition Humaine is even onverbiddelijk als de nesteldrang der vogels en het burchtenbouwen der dassen. We zullen het er mee moeten doen.
Wat rest is dus, zoals altijd, het beste ervan maken. We bakken daar al tijden tegeltjes voor, als geheugensteun: ‘Wat gij niet wilt wat u geschiedt’ – en alle varianten daarop, talloos als de korrelen des strands en de sterren des hemels. Probeer ze niet te bruin te bakken.En doe eens in de vier jaar even die Vrijheids-check…