Lennaert Nijgh schreef ooit een boek onder de prikkelende titel Haarlem bestaat niet. Daarin schreef hij dat onze stad zichzelf in de overlevering een grotere status gaf dan werkelijk het geval was. Haarlem afficheerde zich bijvoorbeeld als de stad die Damiate veroverd heeft. “En toen dat niet hielp: de stad waar de boekdrukkunst werd uitgevonden!”, aldus Nijgh. Hoe spijtig misschien ook, maar historisch klopte het inderdaad niet echt. De stad wilde zich in ieder geval graag profileren, bijvoorbeeld vanwege, prestige en handelsbelangen. Citymarketing avant la letter. Er was ook sprake van wedijver tussen steden onderling. Zo had Haarlem te maken met de enorme opkomst van Amsterdam.
Die onderlinge wedijver viel in de vroegere geschiedenis in het voordeel uit van Haarlem. Zo verwierf onze stad in 1245 stadsrechten en vierde in 1995 750 jaar stadsrechten. Amsterdam maakt zich op om 750 jaar stadsrechten te gaan vieren in 2025, en dan is het nog de vraag of dat wel het goede jaartal is. Maar Amsterdam heeft recht op haar eigen overlevering. Hoe dan ook, in de dertiende eeuw was Haarlem onbetwist groter en belangrijker dan de stad aan het IJ. Dat maakten de Haarlemmers maar al te graag te gelde. Haarlem had bijvoorbeeld ooit de zeggenschap over de Overtoom, een waterweg die voor de Amsterdamse scheepvaart indertijd van groot belang was. De Haarlemmers bepaalden dat er alleen kleine schepen mochten passeren. De grotere vaartuigen hadden geen andere keus dan de route via de door Haarlem gepachte tol bij Spaarndam. De tolopbrengsten vloeiden rechtstreeks in de Haarlemse schatkist. In de gravenzaal van het stadhuis hangt een schilderij van omstreeks 1490, waarop de wapens van de belangrijkste steden van Holland staan afgebeeld: Dordrecht, Haarlem, Delft en Leiden. Amsterdam hoorde nog niet bij de grote vier.
Maar in de zestiende eeuw werden de bordjes verhangen. In tegenstelling tot Haarlem had Amsterdam een goede directe verbinding met de wereldzeeën, via het IJ en de Zuiderzee. De stad profiteerde daardoor volop van de opkomende zeevaart en de groeiende handel die daarmee gepaard ging. Tijdens de opstand rond 1572 stonden Amsterdam en Haarlem met de ruggen naar elkaar. Amsterdam koos voor het wettig gezag, de koning en Spanje, Haarlem voor de opstand, de prins en Oranje. Amsterdam hielp de Spanjaarden met man en macht tijdens het beleg van Haarlem. In 1578 sloot Amsterdam zich alsnog bij de Opstand aan. Amsterdam groeide razendsnel, en overvleugelde Haarlem. Haarlem beleefde op bescheiden schaal haar eigen gouden eeuw. We kwamen in verschillende competities terecht, zou je kunnen zeggen, dus de rivaliteit kon afnemen. De steden groeiden zowel letterlijk als figuurlijk naar elkaar toe. In 1631 werd de Haarlemmertrekvaart op beider kosten aangelegd. Ongeveer twee eeuwen later (1839) reed in Nederland de eerste trein, De Arend, van Amsterdam naar Haarlem. Amsterdam de trotse hoofdstad van Nederland, Haarlem de iets bescheidener hoofdstad van de provincie Noord-Holland.
Amsterdammers en Haarlemmers komen elkaar veelvuldig tegen. Veel Haarlemmers werken in of rond Amsterdam, bijvoorbeeld in de kenniseconomie of de creatieve industrie. Die sectoren laten overigens ook in de Haarlemse Waarderpolder een interessante groei zien. Op hun beurt trokken veel Amsterdammers de afgelopen kwart eeuw naar Haarlem. Op zoek naar meer rust en ruimte, en een authentieke sfeer. Amsterdam, Haarlem en de overige regiogemeenten werken nu al geruime tijd vruchtbaar samen in de Metropoolregio Amsterdam. Gericht op een goede afstemming als het gaat om bereikbaarheid, duurzaamheid en woningbouw, maar ook bijvoorbeeld over natuur, cultuur en erfgoed. Haarlem en Amsterdam zijn allang geen rivalen meer, maar goede partners in een economische topregio. En als Amsterdam haar jubileum viert, dan doen we als regio en als oudere zusterstad graag een beetje mee.